Para expresar acciones que están en marcha, se emplea la forma progresiva del verbo: se construye con el verbo tá + el sujeto + ag + el gerundio del verbo en cuestión:
- Tá mé ag scríobh. (Estoy escribiendo). >>> del verbo scríobhann (escribir).
- Tá Niamh ag canadh. (Niamh está cantando). >>> del verbo canann (cantar).
- Tá Enma ag foghlaim Gaeilge. (Enma está aprendiendo irlandés). >>> del verbo foghlaimíonn (aprender).
En este caso, la g de ag sólo suena delante de vocal: así, uno dice a’scríobh, a’canadh…
Algunos sustantivos se usan también en esta construcción en lugar de gerundios. Es el caso de los siguientes:
- Tá mé ag obair anseo. (Estoy trabajando aquí) (lit., estoy en el trabajo aquí).
- Tá duine éigin ag caint. (Alguien está hablando). (lit., alguien está en conversación).
Por supuesto, se puede construir una pregunta sustituyendo tá por an bhfuil:
- An bhfuil tú ag foghlaim Gaeilge? (¿Estás aprendiendo irlandés?).
- An bhfuil tú ag obair i nDoire? (¿Estás trabajando en Derry?).
Obviamente esta estructura también sirve para frases en pasado (usando bhí en lugar de tá) y en futuro (usando beidh en lugar de tá):
- An bhfuil tú ag imeacht? (¿Te estás marchando/estás saliendo?
- Tá muid ag dul abhaile. (Os estáis yendo a casa).
- An mbeidh tú ag tiomáint abhaile? (¿Irás conduciendo –en coche- a casa?
- Bhí muid ag ithe béile. (Estábamos comiendo carne).
- Beidh siad ag teacht amárach. (Ellos estarán viniendo mañana).
Hay que tener en cuenta que un nombre que vaya detrás del gerundio y dependa de él irá en caso genitivo:
- Tá mé ag ullmhú dinnéir. (Estoy preparando la cena). >>> de dinnéar (cena).
- Tá mise ag lorg poist freisin. (Yo también estoy buscando trabajo). >>> de post (trabajo).
- Bhí mé ag ithe mo lóin. (Estaba comiendo mi almuerzo). >>> de lón (lunch/almuerzo/comida).
Sin embargo, si el nombre va acompañado de un adjetivo, éste permanece en su forma básica:
- Tá siad ag íoc airgead maith. (Ellos están pagando un buen dinero).
La formación del gerundio:
Existen varias terminaciones distintivas. Nota cómo se inserta al final de algunos gerundios la e o la a según vaya precedida de consonante delgada o ancha:
- ith (comer) + e >>> ag ithe (comiendo).
- tiomáin (conducir) + t >>> ag tiomáint (conduciendo).
- déan (hacer) + amh >>> ag déanamh (haciendo).
- caith (gastar) + amh >>> ag caitheamh (gastando).
- fág (dejar, partir) + áil >>> ag fágáil (dejando, partiendo)
- feic (ver) + áil >>> ag feiceáil (viendo).
- féach (mirar) + int >>> ag féachaint (mirando).
- lean (seguir) +úint >>> ag leanúint (siguiendo).
- fan (quedarse) + acht >>> ag fanacht (quedándose).
- éist (escuchar) + acht >>> ag éisteacht (escuchando).
- tosaigh (empezar, comenzar) + ú >>> ag tosú (empezando, comenzando).
- bailigh (recoger) + ú >>> ag bailiú (recogiendo).
En algunos casos no se usa ninguna terminación:
- ól (beber) >>> ag ól (bebiendo).
- foghlaim (aprender) >>> ag foghlaim (aprendiendo).
Otros gerundios tienen forma irregular:
- téigh (ir) >>> ag dul (yendo).
- tar (venir) >>> ag teacht (viniendo).
Y, como hemos visto antes, algunos sustantivos hacen de gerundios sin ninguna terminación especial:
- Tá mé ag obair. (Estoy trabajando).
- Tá an obair ag tosú. (El trabajo está comenzando).
Día dhuit, a Cara Chésus!
Tengo una duda, en la frase Tá muid ag dul abhaile (Os estáis yendo a casa), no se usa la palabra «teacht», ¿Es otra palabra la equivalente?
Otro favor, ¿Dónde puedo encontrar la oración del Padre Nuestro o la del Ave María en gaélico?
Gracias de antemano y que tengas un hermoso día.
Lisa:
En el diccionario de inglés-irlandés distinguen entre house/teach y home/baile. En castellano diferenciaríamos entre casa y hogar (pero hogar se usa mucho menos). Derivado de baile, existe el adverbio abhaile, que se traduce por «a casa» y se usa bastante.
Sobre las oraciones me pongo a ello. Gracias por tu sugerencia.
Que sea feliz, cariño.
Un beso,
Chesús
Lisa:
has empleado ‘teacht’ para decir «casa». Imagino que es un lapsus: casa es ‘teach’. No debes confundir esta palabra con ‘teacht’, que es el gerundio del verbo ‘tar’ (venir).
Ánimo, vas muy bien.
Otro beso.
Pingback: Curso de irlandés: Lección 54 (Verbo: el presente -1-) « Innisfree
día:Tá do chuid ceachtanna an-mhaith agus an-éifeachtach. Tá mé i gceist, agus tú nGaeilge nó i nGaeilge bhfuil teaghlach?
Caith es gastar de deterioro o gastar en términos de dinero?
Se me gastaron loz zapatos
Voy a gastar mi sueldo en cerveza
GRacias Chesús
Gastar, usar, pasar tiempo… Eso dice el Diccionario de la editorial Coiscéim, así que se emplea en los dos sentidos por los que tú preguntabas.
esto cada vez se pone mas util y concreto,pero tenes que tener un poco mas de cuidado con tus lapsus,si no,como te vamos a hacer quedar tus alumnos.